Dnia 29 czerwca br. odbyły się w Kitowe obchody 81. Rocznicy pacyfikacji wsi Kitów w Gminie Sułów. Chociaż tragiczne wydarzenia miały miejsce dokładnie 11 grudnia 1942 r., to ich upamiętnienie w naszej Gminie od zawsze obchodzone jest w drugi dzień świąt Zesłania Ducha Świętego…
Rys Historyczny
11 grudnia 1942 r. koło południa Niemcy – funkcjonariusze SS, policji niemieckiej i koloniści z Nawoza przybyli do wsi Kitów pod pretekstem niedostarczonych kontyngentów rolniczych. Część mieszkańców, szczególnie młodzi mężczyźni, pospiesznie opuściła wieś. Ci, którzy nie mieli na sumieniu zaległych kontyngentów pozostali w domach.
Według relacji świadków, Niemcy początkowo zachowywali się spokojnie, zjedli obiad, a jeden z nich ostrzegł córkę sołtysa nakazując jej ukryć się. Pod wieczór ich zachowanie zaczęło się zmieniać. Wieś została szczelnie otoczona, a w gospodarstwach rozpoczęły się rewizje. Tych, którzy usiłowali stawiać opór zabijano na miejscu. Po pewnym czasie dowodzący pacyfikacją oficer rozkazał przerwać zabijanie i spędzić całą ludność na łąkę, za Łętownią, nieopodal wsi. Osoby niezdolne do poruszania się o własnych siłach były zabijane w domach. Zgromadzonym na łące mężczyznom, kobietom i dzieciom oznajmiono natomiast, że zostali skazani na śmierć za „działalność bandycką”, po czym wszystkich rozstrzelano ogniem broni maszynowej. Później na miejsce kaźni przywieziono jeszcze kilku mężczyzn z innych miejscowości, których również stracono. Rannych dobijali niemieccy koloniści z Nawoza. Zginęło wówczas od 164 do 174 osób (informacje na ten temat są rozbieżne), w tym około 75 kobiet i 28 dzieci poniżej 15 lat. Ocalał sołtys Kitowa, którego oszczędzono po to, by pogrzebał ciała zamordowanych, ocalała też jego córka i dwunastoletnia Anna Pawelczyk, którą od śmierci uratowało ciało matki. Zamordowanych pochowali nazajutrz mieszkańcy Tworyczowa w zbiorowym grobie, nieopodal miejsca kaźni. Mienie zamordowanych zrabowali „czarni” z Nawoza.
Tegoroczne patriotyczne obchody w Kitowie poprzedzał Bieg Pamięci Ofiar Pacyfikacji, wydarzenie plenerowe, w którym wzięły udział dzieci i młodzież ze wszystkich trzech szkół podstawowych z terenu gminy Sułów. W biegu wystartowało łącznie około 120 osób. Jego głównym celem było uczczenie pamięci poległych, jednocześnie była to okazja, by jeszcze dokładniej zapoznać uczniów z historią tamtych wydarzeń. Każdy uczestnik otrzymał pamiątkowy medal wręczany przez wyjątkowego gościa Wiceministra Sprawiedliwości Pana Marcina Romanowskiego oraz Wójta Gminy Sułów Pana Leona Bulaka. W zamyśle organizatorów pamiątkowy medal ma stanowić przypomnienie o tej ważnej dacie i związanych z nią wydarzeniach historycznych.
Po zakończonych zmaganiach sportowych, tradycyjnie już spod remizy w Kitowie wyruszyła delegacja Ochotniczej Straży Pożarnej na czele z Komendantem Gminnym ZOSP w Sułowie Panem Tomaszem Bartnikiem. Trasa uroczystego przemarszu prowadziła m.in. przez łąki w miejscowości Kitów, stoi tam krzyż – osadzony dokładnie w miejscu pacyfikacji. Druhowie strażacy zapalili przy nim znicz, czcząc pamięć ofiar bestialskiego mordu. Następnie delegacja OSP udała się do głównego miejsca obchodów – cmentarza, na którym pochowane są ofiary kaźni. Została tam wybudowana kaplica, postawiono pomnik poległych oraz tablicę z nazwiskami pomordowanych. Podczas tegorocznych obchodów przy pomniku pomordowanych wartę pełnili żołnierze garnizonu Zamość, z 18-stego pułku przeciwlotniczego. Przed złożeniem wieńców przez obecne na uroczystościach delegacje i zaproszonych gości nastąpiło podniesienie flagi państwowej przez poczet flagowy OSP oraz odegranie hymnu państwowego przez Dziecięco-Młodzieżową Orkiestrę Dętą Gminy Sułów i Orkiestrę Dęta Gminy Nielisz
Następnie Pan Wójt Leon Bulak przywitał wszystkich przybyłych i w kilku słowach nawiązał do tragizmu wydarzeń sprzed 81 lat. Po oficjalnym rozpoczęciu obchodów głos zabrali przybyli goście:
- Wiceminister Sprawiedliwości Pan Marcin Romanowski,
- W im. Wojewody Lubelskiego, Dyrektor Delegatury w Zamościu Wojewódzkiego Urzędu Lubelskiego w Lublinie – Pani Monika Zawiślak.
- Starosta Powiatu Zamojskiego – Pan Stanisław Grześko
- Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie – Pan Andrzej Borowiec
- Wiceprezes Banku Spółdzielczego w Sułowie – Pani Agnieszka Daniłowicz
- Pułkownik Radosław Kudrej – Dowódca Garnizonu Zamość, dowództwa 18 pułku przeciwlotniczego z Wartą Honorową.
Gości było oczywiście znacznie więcej, wyróżniając przy tym, rodzinę Państwa Blejów z województwa wielkopolskiego, którzy przybywają do Kitowa co roku, by uczcić pamięć swych poległych przodków.
Nie obyło się również bez udziału mediów m.in. Telewizji Lublin, której wywiadu udzielili wyżej wymienieni goście, a rys historyczny i charakter wydarzenia przybliżył im Przewodniczący Rady Gminy Pan Ryszard Pietrykowski.
Biblioteka również poprosiła naszych gości o parę słów do kamery: Materiał relacjonujący wydarzenie i prezentujący wspomniane wypowiedzi będzie niedługo dostępny na forach, stronach i profilach związanych z naszą biblioteką.
Po wystąpieniach nastąpiło uroczyste złożenie wieńców przy pomniku poległych.
Miejsce tak ważne dla lokalnej społeczności, jakim jest cmentarz i kaplica w miejscowości Kitów od zawsze objęte było opieką władz samorządowych, przy wsparciu gospodarzy wsi – radnych i sołtysów, ale również przy udziale Szkoły Podstawowej w Tworyczowie, która zachowuje to miejsce pamięci w szczególnej pieczy. Podczas przemówienia rozpoczynającego tegoroczne obchody pacyfikacji Wójt Gminy Sułów wspomniał również o dokonanych w tym miejscu renowacjach i modernizacjach. Nowy pomnik, nowy dach czy wyremontowana kaplica, odnowione ogrodzenie oraz elewacja robią wrażenie i napawają dumą, jest to bowiem wyraz naszej dbałości o pamięć oraz naszą tożsamość.
Tradycyjnie już, obchody pacyfikacji w Kitowie zyskują podniosłą oprawę dzięki akademii słowno-muzycznej w wykonaniu dzieci ze Szkoły Podstawowej w Tworyczowie, która przybliżyła historię wydarzeń z roku 1942. Akademię zapowiedziała Pani dyrektor SP w Tworyczowie Elżbieta Matysiak zaś opracowanie całości wydarzenia na scenie było efektem pracy Pani Teresy Nawrockiej. Występ najmłodszych niesamowicie chwytał za serce, przypominał, pouczał i sławił naszą Ojczyznę.
Bardzo ważną częścią obchodów była uroczysta msza św. w intencji pomordowanych, odprawiona przez proboszcza parafii pw. św. app Piotra i Pawła w Tworyczowie – ks. Marka Gudza, wieńcząca tą podniosłą patriotyczną uroczystość.
Oprawę muzyczną mszy św. zapewniła cechująca się wysokim profesjonalizmem Dziecięco Młodzieżowa Orkiestra Dęta Gminy Sułów, połączona z Orkiestrą Dętą z Nielisza pod batutą Pana Roberta Słupskiego